KULUÇKA BİLGİLERİ
KULUÇKA (İnkübasyon)
1. GİRİŞ
İnkübasyon bir yumurtanın içindeki embriyonun civciv haline gelmesi için yumurtaya ısı uygulanması prosesini tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Günümüzde yumurtaları inkübe etmek için üç seçenek mevcuttur ve her birinde uygulanan proses değişiklik göstermektedir. Birbirleriyle karşılaştırıldıklarında, her bir seçeneğin bazı avantajları ve dezavantajları vardır. Bu seçenekler şunlardır:
1. İnkübasyon ve kuluçkanın dişi sülünle yapılması (= doğal inkübasyon)
2. İnkübasyon ve kuluçkanın kuluçkaya yatacak evcil bir tavukla yapılması (= geçici bir anne ile doğal inkübasyon)
3. İnkübasyon ve kuluçkanın yapay araçlarla gerçekleştirilmesi (elektronik inkübatörlerle inkübasyon).
2. YUMURTALARIN İDARESİ
Yumurtanın hassas bir yaşam sistemi olduğunu anlamak zor değildir. Gelişen embriyo, ilişkili zar ve kan damarları ile birlikte, sıvı bir ortamda bulunmaktadır; yani destekleyici bir yapıya bağlı değildirler. Bu nedenle, embriyo ve ilişkili kısımların zarar görmemesini sağlamak için taze yumurtalarda son derece dikkatli olunmalıdır. Hızlı ve sarsıcı hareketlerden kaçınılmalıdır, çünkü ani hareket değişiklikleri yumurtanın içindeki zar ve kan damarlarının yırtılmasına neden olur. Eğer yumurtaları inkübasyon tesisine bir araçla götürüyorsanız, yumurtları süngere koyarak vibrasyon ve sarsıntıdan korunmalıdır. Ayrıca, yumurtalar, narin kan damarı ağı gelişmeye başlamadan önce mümkün olan en erken zamanda inkübasyona alınmalıdır. Temizlik de önemlidir; yumurtaların taşınmasından sorumlu olan kişi yumurtaya ve/veya inkübatöre patojen taşınmasını önlemek ve yumurtaların tekrar tekrar ellenmesi neticesinde kabuk üzerinde vücut yağı birikmesini engellemek için elinden geleni yapmalı
3. YUMURTALARIN SAKLANMASI
İnkübe edilmemiş çoğu nadir sülün yumurtası çatlama olasılığı yüksek bir şekilde bir kaç gün saklanabilir. Buna istisna oluşturanlar tavus kuşu (Polyplectron sp.) ve Argus sülünü (Argusianus sp) yumurtlarıdır. Bunların yumurtlandıktan hemen sonra inkübe edilmelidir. Sülün yumurtalarının sadece uygun saklama koşulları mevcutsa ve yedi günden uzun olmamak kaydıyla mümkün olan en kısa süre boyunca saklanmalarını tavsiye edilir.İnkübasyon öncesi yumurta saklanırken yumurtanın doğru pozisyonun ne olduğu tartışmalı bir konudur. Nadir sülün yumurtalarında, büyük uçlar yatay pozisyonda ve günde en az iki defa 180 derece çevirerek saklanmalıdır.
4. DOĞAL İNKÜBASYON
Doğal inkübasyon, gerek yumurtaları yumurtlayan sülün, gerek geçici sülün ebeveynler, gerekse bir çeşit yuvalayan tavuk olsun, bir kuş tarafından gerçekleştirilen inkübasyondur. İnkübasyon, kuluçka işi ve daha sonra yetiştirme işi tavuğa bırakılabilir. Çoğu dişi bu proseslerle ilgili içgüdüleri hala yerinde olduğu için bu işi başarılı bir şekilde yapacaktır. Bu prosedürün ana avantajı ısının veya bağıl nemin ve yumurta çevriminin doğru olup olmadığından ve gelecek nesillerde içgüdülerin korunup korunmayacağından kaygı duyulmasına gerek olmamasıdır. Ayrıca, insanlarla daha az temas vardır ve ters etki olasılığı düşüktür. Tavuk, yavruları yem yemeye çağırır ve yavrular problemsiz bir şekilde yem yemeye başlarlar. Eğer söz konusu nesil doğaya salınacaksa, üreme ve insanlara karşı duyulan doğal korku ve tetikte olma ile ilişkili olanlar dahil içgüdülerin korunması önemli olabilir.
Eğer dişi ebeveyn yumurtaları inkübe etmeyecekse - ki bu kafeste tutulan pek çok sülünde veya yumurtlamayı arttırmak için yumurtalar birbiri ardına alındığında sık yaşanan bir durumdur- yumurtalar doğal inkübasyonun ilk yedi ile on gününü sağlamak için geçici ebeveynle inkübe edilir. Ancak çeşitli kuş yetiştiricileri tavuk ve kazlarla, bazı yumurtalar kırılmış olsa da, farklı başarılar bildirmişlerdir. Kırık yumurtaları önlemek için tavus kuşu sülünü (Polyplectron sp) gibi yumuşak kabuklu yumurtalar veren türlerde yapay inkübasyon önerilir.
Bazen bir Tragopan gurk olduğunda, doğal inkübasyon için son kuluçkanın yumurtalarını sepette bırakıyoruz. Ancak, bunun için, erkeğin tavuktan ve civcivden uzaklaştırılması önemlidir çünkü inkübasyondaki dişiye ve/veya yiyecek aramaya başladıklarında yavru civcivlere rahatsızlık verebilir.
5. YAPAY İNKÜBASYON
Egzotik sülünler ve diğer av kuşları için küçük inkübatörler.
Egzotik sülünleri ve avcı kuşları beslemeye ve üretmeye başladığımızdan beri, rutin olarak hem fanlı hem fansız elektronik inkübatörler kullanılır. İnkübasyonu etkileyen ısı, bağıl nem, yumurtaları çevrime, hastalıklar ve yumurtadan çıkma gibi çeşitli parametreler üzerinde daha iyi bir kontrol sağladığımızı düşünüyoruz. Yeni ve güvenilir “100-200 sülün yumurtası alan küçük inkübatörler” piyasaya çıktıktan sonra, Batı Avrupa ve Kuzey Amerika’da yaygın, nadir veya nesli tehlikede olan sülünlerin yetiştiriciliğinin canlandığı gerçeğini inkar edemeyiz.
Küçük inkübatörlerde başarı bunların ısı ve nemin pek fazla değişmediği uygun bir odaya konmasıyla elde edilmektedir. Ayrıca, yapay inkübasyon için doğru ortamı sağlayacak şekilde temiz havayla havalandırma da çok önemlidir.
Sabit voltaj beslemesi olduğunda yapay inkübasyon kullanışlıdır.
Genelde, sabit voltaj beslemesi olduğunda ve voltaj düşmeleri sadece çok az yaşandığında, yapay inkübasyon doğal inkübasyona göre daha pratiktir. Düşük ve çok yüksek voltajlar hem elektronik cihazları hem de elektronik termostatları etkiler ve inkübasyon sonuçlarının kötü olmasına yol açar. Elektronik inkübatörlerin gurk tavuklardan çok daha pratik olduğunu gördük çünkü iş daha rahat ve ısı ve nem ayarı daha doğru yapılıyor. Ancak, güvenilir bir inkübatör bulabilmek önemli. Elektronik inkübatörün yumurtayı kırmayacağı veya civcivi çiğnemeyeceğine şüphe yoktur ve gurk tavuklarla karşılaştırıldığında hastalıkların kontrolü çok daha kolaydır. Yine de, vahşi sülünlerin yaşadığı Hindistan, Endonezya, Çin gibi ülkelerde elektrik kesintileri problem yaratmaktadır. Ayrıca, küçük bir inkübatör alabilmek için, yetiştiricinin çok fazla para yatırması gerekir. Bu yüzden, ekonominin zayıf olması göz önde bulundurulduğunda, Himalayalarda olduğu gibi tropik ükeler dahil Asya’da hala gurk tavuk tercih edilmektedir.
Gerekli inkübatör sayısı
Gerekli inkübatör sayısı inkübe edilecek yumurta sayısına bağlıdır. . En küçük üretim projesinde bile en az üç inkübatör olması önerilir. Bu şekilde, bir tanesi inkübatör, diğeri kuluçka makinesi olarak kullanılabilir ve bir tanesi de bir başka bağıl nem de çalıştırılabilir veya diğer üniteler temizlenirken kullanılabilir.
6. YAPAY İNKÜBASYON YUMURTASI
Bir yumurtayı yapay olarak inkübe etmedeki en önemli iki faktör inkübasyon ısısı ve yumurtanın yumurtlanmasıyla çatlaması arasındaki ağırlık kaybının düzgün olmasıdır. Yumurtanın ağırlık kaybı kısmen inkübatör neminin ayarlanmasıyla kontrol edilebilir. Tüm kuş türlerinin yumurtaları çatladıkları an itibariyle taze yumurta ağırlıklarının %18’ini kaybetmiş olur.
Isı:
Yumurtadan çıkmanın ve yumurtadan çıkan civcivlerin fiziksel durumunun maksimumda olması için inkübasyon ısısının doğru olması önemlidir. Optimum ısıdan sapmalar büyüme hızını ve embriyonik mortalite ve deformite insidansını etkiler. Yumurtadan çıkma oranının düşük olması ve yolk sac veya gelişim problemleri olan veya kuvvetsiz civcivlerin olması, koşulların uygun olmadığını gösterir. 37.6-37.8 derecedeki fanlı makinalar için optimum sıcaklıktır.
Gelişmekte olan yumurtaların aşırı sıcaklığa karşı çok hassas olduklarını ancak kısa süreli soğumalardan nispeten daha az etkilendiklerini bulduk. Bu nedenle inkübatörün güvenli şekilde çalışması için bir primer bir de ikincil termostattan oluşan ikili sıcaklık kontrol sistemi gerekir. Primer termostat normalde inkübator ısısını kontrol eden termostattır. İkinci termostat ise birinci termostattan 0.5 derece daha yükseğe ayarlanır ve eğer birinci termostat başarısız olursa ısıtma cihazını kontrol görevini üstlenir. Böylece yumurtalar aşırı ısınmadan korunmuş olur.
İnkübasyon prosedürünün bir başka önemli yönü inkübatördeki ısıyı doğru ölçmektir. Ölçümü doğru yapmak için hem mekanik ( =hem alkol hem civa) hem de elektronik termometreler kullanılır. Mekanik termometrelerin daha iyi çalıştığı ve daha güvenilir veriler sağladığını söyleyebiliriz. Bu nedenle dijital cihazlarımızı standart mekanik termometrelerimize göre kalibre etmekteyiz.
Nem:
Yapay olarak inkübe edilen yumurtaların doğru ağırlık kaybına ulaşması için başarılı bir şekilde kuluçkalanmasındaki bir başka önemli husus inkübatörün neminin düzgün bir şekilde kontrol edilmesidir. Fanlı sistem inkübatörlerde inkübatörün bağıl nemini düzenleyen bir nem ayarlayıcı vardır. Kabinin içindeki nem seviyesi, su kabındaki küçük su damlacıklarının buharlaşmasını kontrol eden ve bunu hava akımıyla yumurtaların bulunduğu inkübasyon kabinine taşıyan bir nem ayarlayıcısı yardımıyla otomatik olarak sağlanır.
Çoğu sülün yumurtası için fanlı sistem inkübatörde %48-50 bağıl nem uygundur. Bazı üreticiler ise başlangıçta biraz daha düşük nemi ve inkübasyonun ortasında ve sonunda ise biraz daha yüksek nemi tercih eder. Çeşitli sülün yumurtaları ve diğer av kuşlarının yumurtalarının inkübasyon süresi (günü) değişiklik göstermektedir.
İnkübatördeki nemin doğru ölçülmesi çok önemlidir. İnkübatördeki yüzde bağıl nemi takip etmek için iyi bir kadranlı hidrometre gerekir. Çoğu kadranlı hidrometrenin zaman içinde ayarının bozulduğunu saptadık. Bu yüzden bunların inkübasyon mevsiminde bir kaç defa kalibre edilmesi gerekir. Bugünkü dijital higrometrelerin eski mekanik higrometrelerden çok daha doğru cihazlar olduğu gerçeğini de kabul etmeliyiz. İnkübatörde ne değer okunursa okunsun, yumurtanın ağırlık kaybı doğru olduğu sürece bu nemin uygun olduğu söylenebilir. İnkübatör nemindeki değişiklik kalibrasyondan bağımsız olarak higrometreye yansıyacaktır. Ancak bir kaç higrometre kullanılırsa, tümünü kalibre etmek daha az karmaşık olacak ve tüm okumalar standart olabilecektir.
Hijyen:
İyi ve başarılı bir inkübasyonun önemli bir parçası da son derece hijyen olmaktır. Biz tüm inkübatörleri her bir üreme mevsimi öncesinde ve sonrasında iyi bir dezenfektan ile temizliyoruz. Ayrıca, inkübatöre yerleştirmeden önce yumurtaları da dezenfekte etmek gerekir İnkübatörün fanında “tüylenme” olmamasına son derece dikkat etmek gerekir. İnkübatörler her bir kuluçkadan sonra iyice temizlenmelidir. İnkübasyon odasında ve ünitlerde hastalıkları kontrol etmeni yolu iyi hijyen ve sağlık standartları uygulamadan geçmektedir. Yukarıda bahsi geçen çevresel koşullar altında sadece embriyoların değil ayrıca yumurta ile taşınan mikro-organizmaların da iyi büyüyeceğini anlamak zor değildir.
Yumurtaların çevrilmesi
Yumurtaların inkübasyon sırasında çevrilmesi önemlidir çünkü gelişen embriyonun kabuk zarına yapışmasını önler. Yumurta uzun süre aynı pozisyonda kaldığında kabuk zarına yapışmaktadır. Kümes literatürü üzerinde yapılan bir araştırma optimal kuluçka verimi için bir yumurtanın her 24 saatte bir en az sekiz defa çevrilmesi gerektiğini göstermektedir. otomatik çevrime mekanizması olan pek çok inkübatör yumurtayı her saat veya üreticinin ayarladığı zamanda çevirir. Yumurtanın her gün çevrildiği sayıdan bağımsız olarak, çevirmeler arasındaki zaman aralıkları yirmi dört saatlik sürede eşit aralıklarda olmalıdır. Ayrıca, çevirme yönü de değişmelidir çünkü sadece tek yönde çevirme embriyo mortalitesini arttırır.
Işığa tutma
Işığa tutma kabuğu açmadan yumurtanın içindeki görmeyi kolaylaştıran bir tekniktir. Sadece fertilite ve inkübasyon safhasını görmeye değil, ayrıca yumurta kabuğunun durumunu ve hava hücresini ve ayrıca embriyonun durumu ve pozisyonunu da görmeye yarar. Bir yumurta ışığa tutulduğunda, gelişmekte olan embriyo, kan damarları ve dar uçtaki hava hücresi görülür. Tam olarak karanlık bir odada, ahşap veya metalden yapılan ve 40 watt elektrik ampulü bulunan küçük bir ışık kutusu ve yumurtanın büyüklüğüne uygun küçük bir pencere kullanıldığında bu inceleme daha kolay hale gelmektedir. İnfertil yumurtaların hepsi temiz görünür ve bunlar ve ayrıca çatlak kabuklu yumurtalar inkübatörden çıkarılır. Hava hücresindeki değişiklikleri ve yumurta ağırlığındaki azalmayı takip etmek için ışığa tutmayı düzenli aralıklarla (haftada en az 2 defa) gerçekleştiririz. Ancak, ışığa tutmak bilimden ziyade bir sanattır ve deneyimle öğrenilir. Malzemeler piyasadan bulunabilir ancak bazı kitaplarda evde nasıl hazırlanacağı day anlatılmaktadır. Eğer evde hazırlanacaksa, yumurtanın aşırı ısıya maruz kalmaması için ampul 40 watt’tan daha büyük olmamalıdır .
7. KULUÇKA
Kuluçka makinesi, yumurtaları çatlamalarından çıkmalarına kadar geçen sürede inkübe eden modifiye edilmiş bir inkübatördür. “Çatlama” gerçek kuluçka prosesinin ilk aşamasında oluyor ve embryo tarafından kabukta açılan ilk çatlak olarak tanımlanıyor. Yumurta çatladıktan 24-48 saat sonra, ışığa tutma ile hava hücresinin genişlediğini ve yumurtanın bir tarafına geldiğini görüyoruz. Hava hücresindeki bu değişime “inme” deniyor. “İnme” başladığında, artık yumurtayı çevirmeye gerek yoktur. Kabuğun delinmesi hava hücresinde görülür. Embriyonun çatlamadan önce ses çıkarmaya başlaması olağan dışı değildir. Tüm sülün türlerinde kabuktaki çatlama küçük bir çıkıntı şeklinde kolayca görülür. Ancak bazen görünmediğinde ışıkla bakılır ve parmakla nazikçe dokunulduğunda hissedilen bir çatlak görülür. Eğer daha fazla kilo kaybı istenmiyorsa, yumurta çatladıktan sonra, inkübatörden kuluçka makinesine alınır.
Kuluçka makinesi normalde %70-80 bağıl nemde çalıştırılır. inkübatör ısısının biraz altında 37.4 derece olan bir inkübatör ısısı kullanılır.
Doğumda tüm sülün ve av kuşları ıslaktır ve tüyleri keçeleşmiştir.
8. KAYIT TUTMA
İnkübasyon kartları kullanılarak, yumurtlanan yumurtalar, inkübasyona hazır yumurtalar, çıkan civcivler ile ilgili düzgün bir kayıt tutulabilir. Kümeslerde bir haftalık bir zaman dilimi içinde yumurtlanan yumurtalar toplanır ve bunlar inkübatöre koyulmadan önce hepsi işaretlenir böylece inkübatörde oldukları süre zarfında gelişimleri takip edilebilir.
İnkübasyonu iyi şekilde idare edebilmek için üreme mevsiminde yumurtlanan yumurtaların hepsinin kaydı düzgün şekilde tutulmalıdır. Yapay veya doğal inkübasyonda kullanılmalarına bakılmaksızın, yumurtların üzerine tahmini yumurtadan çıkma tarihi, türleri, yumurtalayan çiftin numarası bir asetat kalemiyle yazılmalıdır.
Yumurtaların ve doğan civcivlerin aile ilişkilerini bilmek sağlıklı bir genetik eşleşlemeyi garantilemek için önemlidir.